Μουσείο Υδροκίνησης (Δημητσάνας, Υπαίθριο)

Το μοναδικό στην Ελλάδα, και από τα λιγοστά στον κόσμο, υπαίθριο μουσείο υδροκίνησης άρχισε να λειτουργεί το 1997, ύστερα από δέκα χρόνια έρευνας και ανακατασκευής των κτιρίων από το Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα της Ελληνικής Τράπεζας Βιομηχανικής Ανάπτυξης (ΕΤΒΑ). Τα ερειπωμένα πριν από την αποκατάσταση κτίρια στα οποία αναπτύσσεται η έκθεση προβιομηχανικής τεχνολογίας ανήκαν στη γειτονική Μονή Αιμυαλών και παραχωρήθηκαν στο ίδρυμα από την Ιερά Μητρόπολη Γόρτυνας και Μεγαλοπόλεως. Το μουσείο βρίσκεται σε έναν περιφραγμένο χώρο στις πηγές του Αϊ-Γιάννη, στη ροή του ποταμού Λούσιου, 2 χλμ. περίπου νότια της Δημητσάνας, στο δρόμο προς Στεμνίτσα. Στον Λούσιο, όπου σύμφωνα με τη μυθολογία οι Νύμφες έλουσαν το νεογέννητο Δία, από το 16ο έως τα μέσα του 20ού αι. λειτουργούσαν πολλές προβιομηχανικές εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούσαν ως κινητήρια δύναμη το νερό, καλύπτοντας τις ανάγκες των χωριών και των πολλών μοναστηριών της ορεινής Γορτυνίας. Από τις εκατό περίπου παρόμοιες εγκαταστάσεις που εκμεταλλεύονταν τα νερά του Λούσιου, αυτή εδώ στην οποία λειτουργεί το πρωτότυπο αυτό μουσείο ήταν η μεγαλύτερη. Περιελάμβανε ένα νερόμυλο μαζί με νεροτριβή, ένα βυρσοδεψείο και έναν μπαρουτόμυλο, που κι εσείς σήμερα μπορείτε να δείτε μετά την υποδειγματική και με σεβασμό στην παράδοση και στο περιβάλλον αποκατάστασή τους. Αμέσως μετά την είσοδο του μουσείου θα συναντήσετε στα αριστερά σας μια στέρνα (1) και ένα κιόσκι (2), στο οποίο έχουν αναρτηθεί χάρτες της περιοχής, που θα σας βοηθήσουν να σχεδιάσετε τις πεζοπορικές σας διαδρομές σ’ αυτό το όμορφο κομμάτι της κεντρικής Πελοποννήσου. Ευθεία μπροστά σας θα συναντήσετε το κτίριο όπου υπάρχει ο αλευρόμυλος και η νεροτριβή (3) και, εφαπτόμενο σε αυτό, το μικρό διώροφο σπίτι του μυλωνά. Στον τοίχο απέναντι από το μύλο και τη νεροτριβή, μια σειρά φωτογραφιών, σχεδίων και κειμένων θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε τον τρόπο κατασκευής και λειτουργίας αυτών των δύο υδροκίνητων μηχανισμών και των προϊόντων που επεξεργάζονταν. Απέναντι από την είσοδο του σπιτιού του μυλωνά θα δείτε τα ερείπια δύο βυρσοδεψείων (4). Η επίσκεψη στο αποκατεστημένο βυρσοδεψείο που θα συναντήσετε λίγο πιο κάτω θα σας βοηθήσει να καταλάβετε τη χρησιμότητα που είχαν οι ασβεσταρίες (λάκκοι με ασβέστη όπου τοποθετούσαν τα δέρματα των ζώων για πέντε έως οχτώ μέρες), οι στέρνες, οι πέτρες σύνθλιψης και οι λίμπες (πέτρινες λεκάνες), τις οποίες μπορείτε να διακρίνετε ανάμεσα στους πεσμένους τοίχους. Απέναντι από το μύλο, σε ένα ξύλινο υπόστεγο, θα δείτε ένα μικρό καζάνι που χρησίμευε για την παρασκευή ρακής (6). Ακολουθώντας το λιθόστρωτο δρόμο, θα περάσετε μπροστά από τους χώρους υγιεινής του μουσείου (8), για να φτάσετε στο μεγαλύτερο κτίριο του συγκροτήματος, το βυρσοδεψείο (7), που εφάπτεται με την κατοικία του βυρσοδέψη (6), όπου σήμερα στεγάζονται τα γραφεία του μουσείου. Το κτίριο του βυρσοδεψείου ξαναχτίστηκε από την αρχή. Στο εσωτερικό του, κάτω από μια εντυπωσιακή ξύλινη στέγη, έχουν αποκατασταθεί όλες οι εργαστηριακές εγκαταστάσεις. Το πλούσιο εποπτικό υλικό της αίθουσας αναφέρεται, με αρκετή λεπτομέρεια και μεγάλες φωτογραφίες, στην ιστορία της χρήσης του δέρματος και στις φάσεις επεξεργασίας του. Ο δρόμος μετά το βυρσοδεψείο θα σας οδηγήσει σε ένα πλάτωμα, όπου διαμορφώνεται μια φυσική δεξαμενή (10). Για να φτάσετε στον μπαρουτόμυλο (11), πρέπει να περάσετε πάλι μπροστά από το βυρσοδεψείο και να κατεβείτε τα τελευταία σκαλοπάτια. Ο τύπος του μπαρουτόμυλου αυτού, που ανακατασκευάστηκε έπειτα από πολυετή σχετική έρευνα, είναι ίδιος με τους δεκατέσσερις μύλους που είχαν στηθεί στη Δημητσάνα για την παρασκευή μπαρουτιού κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821. Λένε μάλιστα ότι για την παρασκευή των φισεκιών χρησιμοποιήθηκαν και πολλά σπάνια έγγραφα και σημαντικά χειρόγραφα από τη Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας. Το Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα δέχεται όλο και περισσότερους επισκέπτες κάθε χρόνο. Το 1999 κέρδισε το βραβείο Europa Nostra και το 2000 αδελφοποιήθηκε με ένα παρόμοιο μουσείο στη Βαλονία (Βέλγιο). Οι υπεύθυνοι έχουν αναγγείλει μάλιστα ότι πολύ σύντομα θα αποκτήσει έναν παραδοσιακό φούρνο και μια αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, στην οποία θα διοργανώνονται και εκπαιδευτικά προγράμματα. Κάτοψη του Υπαίθριου Μουσείου Υδροκίνησης, στη Δημητσάνα. Ο αποκατεστημένος μπαρουτόμυλος του Υπαίθριου Μουσείου Υδροκίνησης. Εσωτερικός χώρος του βυρσοδεψείου στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης. Γενική άποψη του εσωτερικού χώρου του κτιρίου που στεγάζει τον μύλο και τη νεροτριβή στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα. Μερική άποψη του βυρσοδεψείου στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης.